Aru Wiyiri

Aru
Wiyiri 2

Aymar arun uñasa, qillqasa, yatintas lup’ïwis ch’iqiyapxañäni

Claudio Marcapaillo Achu

5520
(2012)




















UPEA Jach’a yatxatañ uta

Saräwinakat yatxatañ tama

Arunakat yatxatañ thakhi

5ïr Aymar aru yatintäwi

Alwa jaljana

I/5519
I/2012

Willka kuti 5520




Irpiri:Yt. Claudio Marcapaillo Achu



Aka qillqt’äwix aymar arun yatintir wayn tawaqunakan ch’amcht’asïwinakapamp qillqt’atawa.
Ukatxa, khithinakay uñart’apxchït
ukanakarux llamp’u chuymamp
kuna jan wali qillqat
jikxattatanakats
p’amp’acht’apxit
sasaw
achikt’asipxsma.


Taqinirus aka qillqatanak ch’iqiyapxañän sasas achikt’asitarakiwa.

JAKHTHAPI


M
uspkay wakicht’äwi
ClaudioMarcapaillo Achu…………………………………………………..……….………5



A
ltu Pata “16 de julio” qhathuna
Lizeth Marca Blanco
Eusebia Espinoza Miranda………………………………………………………………………...11


K
arnit apsusiñ utana
Reynaldo Mamani Huayhua
Franklin Apaza Huanca
Jaime Rogelio Ruiz Quispe………………………………………….…………..………………..15


Q
ullayasiñ utana
Julia Maribel Angulo Huanca
Juana Ready Chipana Calderón
Erika CondoriTacachira …………………………………………,…….…….………………...….22


A
natañ utana
Mayra Verónica Castro Cartagena
Rita Teresa Espinoza Cartagena
Nelly Marianela Ruiz Chura……………………………………….………..………….………..31

P
alla pall utana
Rut Anahi Mamani Noha
Jhenny Celia Cusicanqui Maldonado
Nancy Cortez Callisaya
Jannet Cosme Choque………………………………………………………………….………….…….36


U
mañ utana
Franklin Apaza LópezGloria Marlene Chura Luque
Vanessa Yessica Lima Argollo
Yovana Mamani Mamani…………...……………………..…………………………...…..….44


T
ata Liwiratun iwxanakapa
Claudio Marcapaillo Achu..……...………………………………..…………………………..…53

























Aka qhipha urunakanxa, uraqpachanx llika (internet) yatiyäwtuqiw kunayman aruskipäwinakas phuqhasxi. Ukatwa, JAQI ARU(http://www.jaqi-aru.org/blog) uka wakichäwir chikachasirinakax aymar arx llika yatiyäwtuq uraqpachar ch’ach’antayaskapxi. Jupanakax (wikipedia, facebook, twitter, yuotube, blogs,) ukatuqiw aymar arutx yatxatäwinaka, yatiyäwinaka, aruskipasïwinak ch’iqiyapxi. Uka tantachäw taypinx niya pusitunk jilata, kullakanakaw jilata Ruben Hilare jupan p’iqinchat sumanjam aruskipasis aymar arun amuyt’apxi.Amtäwinakapax wali jach’awa, ukatxa, jupanakatakix chaniw jan utjkarakiti. Jan chani utjipanx jupanakpachakiw wali ch’amt’as aymar amuyt’äwinakap jan chhaqhañapatak kunkanchayapxi.

Ukjam yatisax yaqha (medios de comunicación) uksan aruskipirinakas walpinrakw jupanakat yatiñ munapxi. Ukjamatxa, JAQI ARU taman chikachasirinakax (televisión, radio, periódico) ukanakans amuyunakapatx qhanañchapxarakiwa.Qhanpachanxa, jupanakax wali qamasampi, wali ch’amacht’asisaw aymar aru sarantayañatakix ch’amanchasipxi.

Ukjam amuyt’äwinakaw aymar markanx waljapin sarantayañäspa. Ukjam walja tamanak utjan ukax kawkiwjans aymar arutx arsusiskaksnawa. Janiw phinq’asiñax utjkaspati, janirakiw aymarat qillqañas jayrasitäkaspati. Awkinakasa, taykanakasa, waynanakasa, tawaqunakasa, wawanakas janiw aymar arut arsusiñsa,qillqt’asiñs ch’amtayxapxaspati.

Ukatakix akjam amtanakaw phuqhayañäspa.

p) Aymarat uñt’ayasir jilatanaka, kullakanakax nayraqatax aymar aru arst’asiñ chuymanïpxañapawa (ganas de hablar, de revitalizarla). Jupanakax kawkiwjanx aymar arutx janiw arsuñx axsarayasipxañapäkiti. Ukatxa, mayni jan aymara aru arsuñ munirinakarux aymara aru arsuñ askïtapatx amuyt’ayapxañaparakiwa. Ukjamatakwa,aymar arux wali jach’ar ch’iqitatarakispa.

ph) Aymar arux taqi yatichañawjanakar ch’iqintayatarakïñapawa (extender los ámbitos de uso). Ukaxa, jisk’a yatiqañ utanakana (jardines de 8niños), yatiqañ utanakana (escuelas y colegios), jach’a yatiqañ utanakana (universidades, normales), Illapañ yatiqañ utanakan (cuarteles) yatichatäñapawa. Yamakisa, kunayman luräwinakataki (internet, NTIcs),...